Yara ve ameliyat izlerinin düzeltilmesi estetik cerrahinin en fazla talep edilen ameliyatlarından biridir. Burada amaçlanan, yara izinin dikkat çekmemesini sağlamaktır, tamamen yok etmek değildir. Hiç bir yöntemle bir yara izini tamamen yok edemezsiniz. Halk arasında tüm yara izlerinin estetik ile yokedilebildiği şeklinde yanlış bir inanış vardır. Tüm ameliyatlardan yada yaralanmalardan sonra dikiş atılan yerlerde iz kalır. Kalan yara izi aslında fizyolojik bir olaydır, tamamen doğaldır, iyileşen yaranın geride kalan artığıdır; fakat görünüşü bozduğu için sıkça düzeltilmesi istenir. Aslında estetik cerrahide yapılan, kalacak izin en az görüneceği, nispeten gizli bir yerde olmasını sağlamak ve dikişin mümkün olduğu kadar düzgün atılmasını sağlamaktır; eğer iz, bir yaralanma sonucu oluşmuşsa bu izi daha az dikkat çekecek hale getirmekdir.
Bazı durumlarda ise izin düzeltilmesi zorunludur. Örneğin bir parmağın alt yüzündeki bir yara parmakta kontraktüre yol açabilir; bu durumda kontraktürün açılması gereklidir. Bu gibi kontraktürler sıklıkla yanık vakalarında olur ve z-plasti,w-plasti, çift ters z-plasti gibi yöntemlerle açılırlar. Böyle yara izleri görünümü bozmanın ötesinde bazı fonksiyonlarıda etkiler, örneğin yukarıda verdiğim elde kontraktüre (çekmeye) yolaçan yara izleri kişinin elini kullanmasına engel olabilir.
Burun estetiği, liposuction gibi bazı estetik ameliyatlar da hakikaten görünür bir iz kalmamaktadır, çünkü ameliyatta yapılacak kesiyi cerrah gizli bir yerden yapar ve kalan iz görünmeyen bir yerde kalır. Örneğin burun estetiğinde tüm ameliyat burun deliği içinden yapıldığı için dışarıdan görülebilir bir iz olmaz. Yağ alma ameliyatında da liposuction kanülleri bikini içinde kalan kısımlara yada göbek içine yapılan birer santimlik kesilerden yerleştirilir. Yağ alma işlemi sonunda dikilen bu birer santimlik kesilerden geriye görülür bir iz kalmaz. Kazalara bağlı yaralanmalarda yada apendisit, guatr yada mide ameliyatı gibi ameliyatlardan kalan dikiş izleri ise farklıdır. Bu ameliyat izleri görünür yerlerde kalabilir. Bir trafik kazasında yanağı kesilmiş birisine ne yapılırsa yapılsın yanağında hafif bir iz kalacaktır. Estetik cerrahi tabii ki bu tarz yara izleri karşısında tamamen çaresiz de değildir.
Z-plasty, w-plasty, çift ters z-plasty, eksizyon-sütür gibi bir çok yara izi revizyonu tekniği vardır. Estetik cerrahi prensiplerine uyarak yapılan yara revizyonlarından son derece yüz güldürücü sonuçlar alınmaktadır.Doktorunuz yara izini değerlendirdikten sonra yapılabilecekleri size sunar. Bu tip yara revizyonu gibi ameliyatlar bazen birden çok ameliyat ve tam sonucu alabilmek için uzun bir dönem gerektirebilir. Doktorunuzun önerilerine uymanız ve sabırlı olmanız gerekir. Yara iyileşmesi aylar, yıllar sürdüğü için her estetik düzeltme sonrasında yaranın toparlaması için en az 6 ay beklemek gerekir, çünkü cerrahi olarak düzeltilen yarada yara iyileşmesi süreci sıfırdan başlayacaktır. İyi bir sonuç elde etmek için sabırlı olmak birinci şarttır. Yine de estetiğe rağmen hafif bir iz kalabilir; bu durumda kamuflaj tekniklerini uygulamaktan başka çare kalmaz.
Herhangi bir yara izinin düzeltilmesi için neler yapılabileceğinin belirlenmesi gerekir. Bununda ilk şartı yara izinin yakından görülerek muayene edilmesidir. Bir yara izini görünür kılan bazı özellikleri vardır. Yara bu özellikleri sebebiyle dikkat çeker. Bu dikkat çekici özellikleri ortadan kaldırılırsa daha az görünür hale getirilebilir.
Örneğin yara izi, çevresindeki normal ciltten kabarık olabilir.
Yara izinin rengi çevresindeki normal ciltten farklı bir renkte olabilir.
Yara izi saçlı deride olup o bölgedeki saçların dökülmesine yolaçmış olabilir; saç çıkmayan bölgede yara izi böylece daha belirgin hale gelmiş olabilir.
Yara izi vücuttaki doğal çizgilere dik bir şekilde olabilir (yukarıdaki çizimde yüzün doğal çizgileri gösterilmiştir, bu çizgilere dik olan yara izleri daima daha belirgin olur). Bu tarz yara izleri daha belirgin olur. Örneğin alındaki enine bir kesiden kalan iz, alın çizgileri de enine olduğu için çok dikkat çekmeyebilir, fakat alındaki dikine bir yara izi çok daha belirgindir. Bu durumda yara izinin şekli, z-plasti gibi çeşitli cerrahi yöntemlerle değiştirilerek daha az dikkat çekmesi sağlanır.
Yara izi çevresindeki normal ciltten çökük olabilir.
Yara izi revizyonunda izin neden belirgin kaldığı da önemlidir. Yara izi şu sebeplerden belirgin şekilde kalabilir:
Yara kendi kendine iyileşmişse, herhangi bir dikiş atılmamışsa..
Yara içinde toz, toprak, kömür, cam gibi yabancı cisimler varsa (bunlar yara izinin rengininde değişik olmasına ve yara iyileşmesini de bozarak izin belirgin olmasına yol açarlar)..
Yara gergin dikilerek kapatılmışsa (yaranın gerginliğini uzun süre taşıyacak ciltaltı dikişler atılmamışsa yara izi zamanla genişler).
Yara uygun olmayan, vücutta reaksiyon veren dikişlerle kapatılmışsa..
Yaraya atılan dikişler gereğinden fazla bırakılmış, geç alınmışsa..
Yara dikilirken everte edilmeden (dikiş hattı hafif kabartılmadan) dikilmişse..
Atılan dikişler erken alınıp yara açılmışsa..
Dikiş atıldıktan sonra uygun şekilde pansuman yapılmamışsa..
Kişinin yaraları kötü iyileşmeye eğilimli ise (vücudu hipertrofik skar yada keloid oluşumuna eğilimli ise)..
Yaranın olduğu bölge dikiş izlerinin genelde kötü kaldığı bir bölgedeyse (göğüs kemiğinin üzeri, omuz, belin arkası, sırt genellikle yara izlerinin kötü kaldığı bölgelerdir)..
Yara uygun olmayan kalınlıkta cerrahi ipliklerle, uygun olmayan yöntemlerle atılmışsa..
Yara izi vücudun doğal kırışıklık ve cilt izlerine paralel değilse, bu hatlara dik açı ile oluşmuşsa (örneğin alnımızdaki cilt çizgileri yataydır, alın kırışıklıklarını düşünün; alında yukarıdan aşağı uzanan bir yara izi, yatay bir yara izinden daha belirgin görünecektir)..
Yara iyileşirken enfeksiyon gelişmişse yara izi istenmeyen şekilde belirgin kalacaktır.
Tüm bu özellikler değerlendirilip neler yapılabileceğine karar vermek gerekir. Tabii yara izinin bulunduğu bölgede önemlidir. Vücudun bazı bölgeleri estetiğe uygun, bazı bölgeleri (sırt, bel arkası gibi) uygun değildir. Yara izi düzeltilmesinden sonra, özellikle cerrahi yöntemler kullanıldığı taktirde, geride yine belli bir iz kalacaktır. Önemli olan nihai kalacak izin öncekinden daha az belirgin olmasıdır. Eğer yapılacak estetik düzeltme sonunda yine belirgin bir iz kalacaksa, hasta bir fayda görmeyecekse estetik düzeltme yapılmaz. Bazı izler cerrahi düzeltmeye uygun değildir, bazısı uygundur. Örneğin kolunda jilet kesilerine bağlı izlerden şikayetçi bir çok hasta estetik cerrahlara başvurmaktadır. Bu tarz izler genellikle çevresinden kabarık olmayan, sadece çevredeki ciltten daha açık renkli çizikler şeklinde görülmektedir. Bu tarz skarlara cerrahi düzeltme çok fayda sağlamamaktadır. Cerrahi olmayan yöntemlerden (lazer peeling, dermabrazyon..) daha fayda görebilirler.
Doktorunuz muayene sonrası yapılabilecekleri size sunar. Burada önemli olan terazinin bir kefesine yaranın şu anki görünüşünü koymak, diğer kefesine estetik düzeltme sonrası olacak görünümünü koyup ona göre karar vermektir. Unutmayınki estetik cerrahinin adı”ESTETİK”, soyadı “CERRAHİ” dir. Yani yapılan estetik düzeltmelerden de belli bir iz kalmaktadır. Doktorunuz aldığı uzun eğitim ve tecrübeleri ışığında size yapılabilecekleri, estetik düzeltmeden fayda görüp görmeyeceğinizi ve neler yapılabileceğini anlatacaktır.
Yara izlerinin düzeltilmesi ile ilgili olarak genellikle şu yöntemler uygulanır:
Yara izinin cerrahi olarak çıkarılıp estetik prensiplerine uygun olarak tekrar dikilmesi.
Z-platy, w-plasty gibi yöntemler uygulanması.
Dermabrazyon, lazer, peeling gibi aşındırıcı yöntemler uygulanması.
Kamuflaj (medikal dövme, makyaj uygulaması)
Lipofilling (Çökük yara izlerine uygulanan yağ enjeksiyonu).
Yara izine kortikosteroid enjeksiyonu yapılması.
Silikon tabaka kullanılması.
Yara izinde düzelme sağlayan pomadların uygulanması.
Ufak yara izi düzeltmeleri genellikle lokal anestezi ile ayaktan yapılır. Geniş dermabrazyon yapılacaksa yada yara izi lokal anestezi yapılamayacak kadar genişse genel anestezi verilebilir.
Ameliyatın ne şekilde yapılacağı yapılacak girişime göre değişir. Yara izlerinin estetik düzeltilmesi sırasında yapılacak kesiler genellikle yara izi üzerine cerrahi kalemle çizerek işaretlenir. Yapılan plana göre kesi ve düzeltmeler uygulanır. Ameliyat sonunda mümkün olduğu kadar ince dikişler ile estetik dikiş atılır. Dikiş hattı üzerine strip denen ince bantlar uygulanabilir.
Bunlar dışında yaranın estetik düzeltmesinin ne zaman yapılacağı da önemlidir. Yara oluştuktan sonraki yakın zamanda estetik düzeltme yapılmaz. Yara iyileşmesi oldukça karmaşık biyolojik olayların gerçekleştiği bir süreçtir. Yara iyileşirken çevresindeki cilde göre hafifçe kabarır, kızarır, sertleşir ve kaşınır. Bunlar yara iyileşmesinin belirtileridir. Bu sırada vücuttaki bazı kan hücreleri ve bazı başka hücreler bu alana hücum edip o bölgede yaranın tamiratını başlatırlar. Bu dönemde estetik düzeltme yapılmaz, yapılırsa sonuç istendiği gibi olmaz. Başarılı bir yara revizyonu için mutlaka yara iyileşme sürecinin sona ermiş yada büyük kısmının tamamlanmış olması gerekir. Bu sebeple yara izine estetik düzeltme için hastaları yara oluştuktan en az 3 ile 6 ay sonra görmek isteriz. Bu, hasta görüldüğünde estetik düzeltme yapılacak manasına gelmez. İyi bir sonuç elde etmek için daha beklemek gerekebilir. Biyolojik olarak yara iyileşmesi 2 yılda tamamlanır.
Yara izinde tam bir düzelme sağlamak için yapılan ameliyatta şu özelliklere dikkat ediyoruz:
Steril şartlarda çalışılır, çünkü enfeksiyon demek izin belirgin kalması demek..
Yara keloid değil ise tam çıkarılır (keloid yada hipertrofik skar durumunda, izin içinden kısmi çıkarma yapılır yada cerrahi çıkarma yapılmaz)..
Uygun ipliklerle yaranın gerilimini bir süre taşıyacak ciltaltı dikişler atılır (bu dikişler aynı zamanda yaranın hafifçe kabarık olmasını sağlar; çünkü yara iyileşirken hafifçe çöker. Everte edilerek -kabartılarak- dikilen bir yara, iyileşme sürecinde hafifçe çöker ve çevresi ile hemzemin olur)..
Cilde mümkün olan en ince iplikle en estetik şekilde dikiş atılır.
Cilt üzerinde yaranın gerilimini taşıyacak ve yara dudaklarını aynı seviyede birarada tutan “strip” denen özel bantlar uygulanır (ki bu bantlarıda özel bir yerleştirme usulü vardır)..
Hasta ikinci yada üçüncü gün kontrole çağrılır. Strip bantlar, hava ve su geçirmediği için iki, üç gün sonra değiştirilmeleri gerekir, yoksa strip bantların altında sulanma olur (bu da enfeksiyona yolaçar)..
Yaranın yerine göre, dikişler uygun günde alınır.
Dikişler alındıktan sonra hasta, gerekiyorsa yara izinin belirginliğini azaltan, izi silikleştiren ürünleri de kullanabilir.
Bu tarz ameliyatlardan sonra pansuman ve yara bakımı çok önemlidir. Yarada oluşabilecek bir enfeksiyon, belirgin iz kalmasına yol açarak tüm çabanın boşa gitmesine neden olur. Kontrollerinize gününde gitmeniz ve doktorunuzun önerilerine tam uymanız önemlidir. Dikişlerinizin tam gününde alınması gerekir ve bu ameliyatın yapıldığı yere göre değişir. Erken alınan dikişler yaranın açılmasına yol açabileceği gibi geç alınan dikişlerde estetik düzeltme sonrası kalan izin daha belirgin olmasına yolaçar. Ayrıca dikiş hattının mümkün olduğu kadar gevşek olması, dikiş hattında gerginlik olmaması gerekir. Bu sebeple el, kol, bacak gibi bölgelere yapılan estetik düzeltmeler sonrası spor gibi bu bölgelerde gerginliğe yol açacak aktivitelerden kaçınmanız önerilir. Yara izlerinin estetik düzeltilmesi ameliyatlarında en büyük risk dikiş yerinde enfeksiyon gelişmesidir. Enfeksiyon uygun tedavi ile geçirilse bile belirgin bir iz kalmasına yolaçar ve tüm çabamız boşa gitmiş olur. Enfeksiyonu önlemek için ameliyat öncesi ve sonrası hastaya antibiyotik verilir.
